دو نوع فرآیند فتوسنتز وجود دارد: فتوسنتز اکسیژنی و فتوسنتز غیر اکسیژنی.
اصول کلی فتوسنتز اکسیژنی و غیر اکسیژنی بسیار شبیه است، اما فتوسنتز اکسیژنی رایج‌تر بوده و در گیاهان، جلبک‌ها و سیانوباکتری‌ها دیده می‌شود.
در طول فتوسنتز اکسیژنی، انرژی نوری جهت تولید کربوهیدرات الکترون‌ها را از آب (H2O) به دی‌اکسید کربن (CO2) منتقل می‌کند. در این انتقال CO2 الکترون دریافت کرده و اصطلاحاً “احیا می‌شود” و آب الکترون ازدست‌داده و اصطلاحاً “اکسید می‌شود” و درنهایت به همراه کربوهیدرات‌ها اکسیژن (O2) نیز تولید می‌شود تولید می‌شود. فتوسنتز اکسیژنی با دریافت CO2 تولیدشده توسط تمام ارگانیسم‌های تنفسی و واردکردن مجدد O2به اتمسفر، به‌عنوان یک متعادل‌کننده تنفسی عمل می‌کند.
از طرف دیگر، در فتوسنتز غیر اکسیژنی از دهنده‌های الکترون غیر از H2O استفاده می‌شود. این فرآیند به‌طورمعمول در باکتری‌هایی مانند باکتری‌های ارغوانی و باکتری‌های گوگردی سبز رخ می‌دهد که عمدتاً در زیستگاه‌های مختلف آبی یافت می‌شوند.
به گفته David Baum استاد گیاه‌شناسی دانشگاه Wisconsin-Madison، “فتوسنتز غیر اکسیژنی ازاین‌رو که اکسیژن تولید نمی‌کند، این‌گونه نام‌گذاری شده است. نوع ماده تولیدشده به نوع دهنده الکترون بستگی دارد. به‌عنوان‌مثال، بسیاری از باکتری‌ها از گاز هیدروژن سولفید (H2S) که دارای بوی بدی شبیه تخم‌مرغ فاسد دارد استفاده کرده و گوگرد جامد را به‌عنوان محصول جانبی تولید می‌کنند”.
اگرچه هر دو نوع فتوسنتز پیچیده و چندمرحله‌ای هستند، اما روند کلی را می‌توان به‌طور منظم در قالب یک معادله شیمیایی خلاصه کرد.
واکنش فتوسنتز اکسیژنی به شرح زیر نوشته می‌شود:
6CO2 + 12H2O + Light Energy → C6H12O6 + 6O2 + 6H2O
در اینجا شش مولکول دی‌اکسید کربن (CO2) با استفاده از انرژی نوری (Light Energy) با 12 مولکول آب (H2O) ترکیب می‌شود. نتیجه نهایی، تشکیل یک مولکول کربوهیدرات منفرد (C6H12O6 یا گلوکز) به همراه شش مولکول اکسیژن قابل‌تنفس و همچنین شش مولکول آب است.
به‌طور مشابه، واکنش‌های مختلف فتوسنتز غیر اکسیژنی را می‌توان به این صورت نشان داد:
فرمول عمومی واحد:
CO2 + 2H2A + Light Energy → [CH2O] + 2A + H2O
حرف A در معادله یک متغیر است و H2A بیانگر دهنده بالقوه الکترون است.
به‌عنوان‌مثال Govindjee و John Whitmarsh دو گیاه‌شناس دانشگاه Illinois در Urbana-Champaign در کتاب “مفاهیم گیاه‌شناسی: فتوسنتز و فتومورفوژنز (تأثیر نور بر شکل گیاه)” (انتشارات Narosa و موسسه علمی Kluwer، 1999) توضیح دادند که A می‌تواند نشان‌دهنده گوگرد در دهنده الکترون سولفید هیدروژن (H2S) باشد.
برای مطالعه مقالات علمی درزمینه چوب به قسمت مقالات سایت ونون وود مراجعه کنید.
