بخش‌های مختلف یک برگ
دمبرگ
قسمتی که برگ را به ساقه وصل می‌کند. بعضی از برگ‌ها مستقیماً و بدون اتصال به دمبرگ به ساقه وصل می‌شوند. برگ‌هایی که با دمبرگ به ساقه وصل می‌شوند، «دمبرگ‌دار» و برگ‌هایی که مستقیماً به ساقه وصل می‌شوند، «بی‌دمبرگ» نام دارند.
پهنک
به بخش اصلی برگ پهنک گفته می‌شود و نام دیگر آن «تیغه» است. معمولاً لبه‌ی پهنک به‌عنوان «کناره‌ی برگ» نیز شناخته می‌شود. سلول‌های کنارِ سطحِ برگ در پهنک مقدار زیادی کلروپلاست دارند که کار فتوسنتز را انجام میدهد.
رگبرگ میانی
رگبرگ میانی که در وسط برگ قرار دارد، رگ اصلیِ برگ نامیده می‌شود و شامل شریان‌های حمل‌ونقلی آوند آبکشی و آوند چوبی می‌شود.
رگبرگ
به رگ‌های کوچک منشعب از رگ میانی رگبرگ گفته می‌شود. این رگبرگ‌ها وظیفه‌ی انتقالات به همه قسمت‌های برگ را برعهده دارند. بخش‌های میانی رگ‌های گیاهی به‌عنوان «محدوده‌ی میان‌رگی» شناخته می‌شوند.
منافذ تنفسی
منافذ تنفسیِ گیاه روزنه‌های بسیار کوچکی در زیر برگ هستند که هوا را در برگ به گردش درمی‌آورند. هوای موجود در این منافذ برای عمل فتوسنتز و بخارآب ضروری است. اگر گیاه در شرایط خشکی باشد، منافذ تنفسی برای نگه‌داشتن آب در گیاه بسته می‌شوند. این شرایط برای مدت کوتاهی می‌تواند مؤثر باشد اما برای فواصل طولانی، به دلیل عدم دسترسی گیاه به دی‌اکسید کربن، جوابگو نخواهد بود. به همین دلیل ممکن است گیاه توانایی فتوسنتز، که لازمه‌ی تداوم حیاتش است، را از دست بدهد.
سازگاری برگ
برگ‌ها برای بقای گیاهان در شرایط مختلف، به صورت‌های متفاوت تکامل‌یافته‌اند. در ادامه به بعضی از نمونه‌های سازگاری برگ‌ها توجه کنید:
- خار: گیاهی سازگار با محیط‌های خشک است (مانند کاکتوس) و به‌جای برگ، خار دارد. این خارها اتلاف آب را کاهش میدهد و از گیاه در مقابل حیوانات در حال چرا حفاظت می‌کند.
- پیچک: ساقه‌های برگ یا کاسبرگ‌ها برای بالا بردن گیاه، دور هر چیزی که با آن تماس داشته باشند می‌پیچند. گیاهان پیچ شقایق و نخود نوعی پیچک هستند.
- تله: برگ گیاهان حشره‌خوار، مانند برگ‌های چسبناک روی ژاله‌پوش‌ها یا برگ‌های لولایی گل ونوس مگس‌خوار، برای به دام انداختن طعمه سازگار شده است.
- پیاز: پیازها و کورم‌ها برگ‌های سازگار شده‌ای هستند که در کنار هم زیرزمین به‌صورت متراکم جمع شده‌اند و برای رشد آینده‌ی گیاه مواد غذایی ذخیره می‌کنند.
- کرک: برگ‌های کرک‌دارِ اقلیم‌های گرمسیری هستند که با محیط سازگار شده‌اند. در این اقلیم‌ها، کرک می‌تواند مقدار زیادی از رطوبت را در اطراف سطح برگ نگه دارد و از دست رفتن رطوبت را کاهش دهد. به‌عنوان‌مثال گیاهان بومی بخش مدیترانه، مانند اسطوخودوس، برگ‌های کرکی دارند.
برگ‌های تک‌لپه‌ای
برگی که در تصویر مشاهده می‌کنید ازجمله برگ‌های دولپه‌ای است؛ گیاهی که برگ‌های دو «هسته‌ای» دارد.
برگ‌های تک‌لپه‌ای تنها یک «هسته» دارند و برگ‌های «واقعی» تک‌لپه‌ای به دو صورت متفاوت یافت می‌شوند. اولاً رگبرگ‌ها، که شامل رگبرگ میانی هستند، در طول برگ و به‌صورت موازی از یکدیگر قرار دارند؛ یعنی به‌صورت شبکه‌ای منشعب از یک رگبرگ میانی نیستند. دوماً برگ‌های تک‌لپه‌ای کاملاً بی‌دمبرگ هستند و به ساقه اصلی به‌صورت غلاف وصل شده‌اند. گونه‌های گندمی و پیازی در دسته‌ی برگ‌های تک‌لپه‌ای قرار می‌گیرند.
