جنگل های هیرکانی

جنگل­های هیرکانی

ایران (جمهوری اسلامی)

N37 25 17.3 E55 43 27.4

تاریخ ثبت: 2019

معیار: (ix)

مساحت: 74/129484 هکتار

منطقه حائل: 79/177128 هکتار

مرجع: 1584

جنگل­های هیرکانی

جنگل­های هیرکانی نوار سبزی به طول 850 کیلومتر هستند که در امتداد ساحل جنوبی دریای خزر واقع شده است.

درختان این جنگل از نوع پهن برگ است که قدمت آنان به 25 تا 50 میلیون سال قبل باز می­گردد. در آن زمان بیشتر مناطق معتدل شمالی کره زمین را اینگونه جنگل‌ها پوشانده بودند. این جنگل‌ها در عصر یخبندان کواترنری کوچکتر شدند، اما با معتدل شدن هوا دوباره گسترش یافتند. این جنگل­ها دارای تنوع گیاهی بسیار جالبی هستند: اگرچه جنگل­های هیرکانی فقط 7% از خاک ایران را پوشش می­دهند، اما حدود 44% از گیاهان آوندی شناخته شده در ایران در این منطقه وجود دارند. تا به امروز، 180 گونه پرنده مربوط به جنگل­های پهن برگ و معتدل و 58 گونه پستاندار از جمله پلنگ ایرانی (Panthera pardus tulliana) در این جنگل­ها ثبت شده است.

ارزش جهانی

تاریخچه مختصر

جنگل­های هیرکانی به شکل نوار سبزی هستند که از قفقاز تا غرب و از مناطق نیمه بیابانی تا شرق امتداد دارند: این جنگل از جنوب شرقی آذربایجان به سمت شرق تا استان گلستان در ایران کشیده شده است. میراث جهانی جنگل­های هیرکانی در ایران و در منطقه بومی جنگل­های مختلط کاسپیانی هیرکانی واقع شده است. این جنگل به طول 850 کیلومتر در امتداد ساحل جنوبی دریای خزر امتداد دارد و حدود 7 درصد از جنگل­های هیرکانی موجود در ایران را پوشش می­دهد.

این جنگل از 15 منطقه تشکیل شده است و در سه استان (گیلان، مازندران و گلستان) قرار دارد.

این 15 منطقه نشان دهنده مراحل و ویژگی­های مختلف اکوسیستمی جنگل­های هیرکانی هستند. بخش بزرگی از این جنگل در زمین­های شیب­دار واقع شده است و دسترسی به آنجا دشوار می­باشد. این منطقه از جنگل­هایی با درختان پهن برگ و قدیمی تشکیل شده است که در گذشته بسیار بزرگتر بوده است و در عصر یخبندان کوچکتر شده و با معتدل شدن هوا دوباره گسترش یافته است. در این جنگل گونه­های گیاهی در خطر انقراض و محلی و بومی زیادی قرار دارند که سبب ارزش اکولوژیکی بالای این جنگل و به طور کلی منطقه هیرکانی شده است.

معیار  (ix): این منطقه حاوی جنگل­های برگ پهن با قدمت 25-50 میلیون سال است. در آن زمان بیشتر مناطق معتدل شمالی کره زمین را اینگونه جنگل‌ها پوشانده بودند. این جنگل‌ها در عصر یخبندان کواترنری کوچکتر شدند، اما با معتدل شدن هوا دوباره گسترش یافتند. این منطقه بیشتر ویژگی­های زیست­محیطی و اکولوژیکی منطقه هیرکانی را پوشش می­دهد و مهم­ترین فرایندهای زیست­محیطی از جمله پیدایش جنگل­ها، تکامل و گونه­زایی در آن قابل مشاهده است.

منطقه هیرکانی با ثبت بیش از 3200 گیاه آوندی دارای تنوع گیاهی عظیمی است که در سطح جهانی قابل توجه می­باشد. در این جنگل گونه­های گیاهی در خطر انقراض و محلی و بومی زیادی قرار دارند که سبب ارزش اکولوژیکی بالای آن و به طور کلی منطقه هیرکانی شده است. حدود 280 گونه بومی و نیمه بومی در منطقه هیرکانی وجود دارد و حدود 500 گونه گیاهی آن بومی ایران است.

اکوسیستم این جنگل به گونه­ای است که بسیاری از پرندگان جنگلی و پستانداران در منطقه هیرکانی زندگی می­کنند که این تعداد در سطح ملی، منطقه­ای و جهانی قابل توجه است. تاکنون 180 گونه پرنده مربوط به جنگل­های معتدل پهن برگ از جمله عقاب صحرایی، قمری معمولی، عقاب شاهی، سبزقبای وِرّاج، مگس‌گیر نیم‌یقه، و چرخ‌ریسک خزری در منطقه هیرکانی ثبت شده است. حدود 58 گونه پستاندار از جمله پلنگ ایرانی و گونه در تهدید بز وحشی نیز در این منطقه ثبت شده است.

تمامیت عرضی

بخش­های تشکیل دهنده منطقه هیرکانی از طریق جنگل‌های مختلط کاسپی هیرکانی به یکدیگر متصل هستند و بیشتر آنان از طریق نوار جنگلی پیوسته موجود در کل منطقه جنگل هیرکانی دارای ارتباط اکولوژیکی می­باشند. خشکه داران تنها بخشی است که از این منطقه جدا شده است، اما هنوز هم سالم است. هر یک از قسمت­های تشکیل دهنده منطقه هیرکانی در ارزش جهانی این جنگل سهیم هستند که در کنار هم بودن آنان سبب بقای طولانی مدت گونه­های مهم و اکوسیستم­های موجود در سراسر منطقه هیرکانی شده که با گذشت زمان به این جنگل­ها شکل می­دهند.

در گذشته، چندین بخش از منطقه هیرکانی فاقد حمایت قانونی بودند و این بخش­ها همچنان تحت تأثیر چراهای فصلی و جمع­آوری چوب هستند. این منطقه جهت حفاظت به مدیریت پایدار در دراز مدت و توجه مداوم و جدی دولت نیاز دارد.

الزامات حفاظتی و مدیریتی

کلیه قسمت­های این منطقه متعلق به دولت بوده و توسط قوانین ملی محافظت شده است. قسمت­های حفاظت شده از طریق قانون حفاظت از طبیعت و قسمت­های خارج از مناطق حفاظت شده نیز توسط قانون میراث ایران مدیریت می­شوند. مشخص کردن مرزهای مناطق حفاظت شده موجود و مرزهای قسمت­های ثبت شده در فهرست میراث جهانی بسیار مهم است. این کار مدیریت و حفاظت از مجموعه را امکان­پذیر می­کند. مدیریت این قسمت­ها بر عهده سه سازمان ملی به نام سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری ایران(FRWO) ، اداره محیط­زیست (DoE) و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (ICHHTO) است. به منظور اطمینان از هماهنگی بین این سه سازمان، یک کمیته راهبردی ملی تشکیل شده است. جهت تضمین مدیریت جامع این منطقه در آینده بر اساس دیدگاه مشترک و اختصاص اعتبار کافی، باید این سازوکار حفظ شود. هر یک از اجزای سازنده این منطقه دارای یک برنامه مدیریتی مشخص هستند، اما یک «برنامه مدیریت اصلی» نیز برای کل این منطقه و در طولانی مدت تدوین شده است. نهادهای مدیریتی با همکاری وزارتخانه­ها، دانشگاه­ها و سازمان­های غیردولتی باید به طور منظم برنامه­های خاص ملی را تدوین کرده و آنان را به صورت تدریجی به روز نمایند.

دسترسی و استفاده عمومی از این منطقه توسط قانون مشخص شده است. در تمامی قسمت­های این منطقه قطع درختان، چرا، شکار، و سایر مواردی که دارای تأثیر منفی بر جنگل باشند اکیدا ممنوع است. استفاده از وسایل نقلیه و سایر فعالیت­هایی که دارای تأثیر منفی بر جنگل باشند نیز ممنوع است. اما همیشه ایجاد الزام و قانون موثر نیست و نیاز به عوامل تقویت­کننده دارد. به منظور حفظ و افزایش ارتباط اکولوژیکی بین اجزای سازنده این جنگل­ها و اطمینان از موثر بودن قوانین چراهای فصلی و جمع­آوری چوب، باید اقدامات خاص و مقتضی انجام گردد.