جنگلهای هیرکانی
ایران (جمهوری اسلامی)
N37 25 17.3 E55 43 27.4
تاریخ ثبت: 2019
معیار: (ix)
مساحت: 74/129484 هکتار
منطقه حائل: 79/177128 هکتار
مرجع: 1584
جنگلهای هیرکانی
جنگلهای هیرکانی نوار سبزی به طول 850 کیلومتر هستند که در امتداد ساحل جنوبی دریای خزر واقع شده است.
درختان این جنگل از نوع پهن برگ است که قدمت آنان به 25 تا 50 میلیون سال قبل باز میگردد. در آن زمان بیشتر مناطق معتدل شمالی کره زمین را اینگونه جنگلها پوشانده بودند. این جنگلها در عصر یخبندان کواترنری کوچکتر شدند، اما با معتدل شدن هوا دوباره گسترش یافتند. این جنگلها دارای تنوع گیاهی بسیار جالبی هستند: اگرچه جنگلهای هیرکانی فقط 7% از خاک ایران را پوشش میدهند، اما حدود 44% از گیاهان آوندی شناخته شده در ایران در این منطقه وجود دارند. تا به امروز، 180 گونه پرنده مربوط به جنگلهای پهن برگ و معتدل و 58 گونه پستاندار از جمله پلنگ ایرانی (Panthera pardus tulliana) در این جنگلها ثبت شده است.
ارزش جهانی
تاریخچه مختصر
جنگلهای هیرکانی به شکل نوار سبزی هستند که از قفقاز تا غرب و از مناطق نیمه بیابانی تا شرق امتداد دارند: این جنگل از جنوب شرقی آذربایجان به سمت شرق تا استان گلستان در ایران کشیده شده است. میراث جهانی جنگلهای هیرکانی در ایران و در منطقه بومی جنگلهای مختلط کاسپیانی هیرکانی واقع شده است. این جنگل به طول 850 کیلومتر در امتداد ساحل جنوبی دریای خزر امتداد دارد و حدود 7 درصد از جنگلهای هیرکانی موجود در ایران را پوشش میدهد.
این جنگل از 15 منطقه تشکیل شده است و در سه استان (گیلان، مازندران و گلستان) قرار دارد.
این 15 منطقه نشان دهنده مراحل و ویژگیهای مختلف اکوسیستمی جنگلهای هیرکانی هستند. بخش بزرگی از این جنگل در زمینهای شیبدار واقع شده است و دسترسی به آنجا دشوار میباشد. این منطقه از جنگلهایی با درختان پهن برگ و قدیمی تشکیل شده است که در گذشته بسیار بزرگتر بوده است و در عصر یخبندان کوچکتر شده و با معتدل شدن هوا دوباره گسترش یافته است. در این جنگل گونههای گیاهی در خطر انقراض و محلی و بومی زیادی قرار دارند که سبب ارزش اکولوژیکی بالای این جنگل و به طور کلی منطقه هیرکانی شده است.
معیار (ix): این منطقه حاوی جنگلهای برگ پهن با قدمت 25-50 میلیون سال است. در آن زمان بیشتر مناطق معتدل شمالی کره زمین را اینگونه جنگلها پوشانده بودند. این جنگلها در عصر یخبندان کواترنری کوچکتر شدند، اما با معتدل شدن هوا دوباره گسترش یافتند. این منطقه بیشتر ویژگیهای زیستمحیطی و اکولوژیکی منطقه هیرکانی را پوشش میدهد و مهمترین فرایندهای زیستمحیطی از جمله پیدایش جنگلها، تکامل و گونهزایی در آن قابل مشاهده است.
منطقه هیرکانی با ثبت بیش از 3200 گیاه آوندی دارای تنوع گیاهی عظیمی است که در سطح جهانی قابل توجه میباشد. در این جنگل گونههای گیاهی در خطر انقراض و محلی و بومی زیادی قرار دارند که سبب ارزش اکولوژیکی بالای آن و به طور کلی منطقه هیرکانی شده است. حدود 280 گونه بومی و نیمه بومی در منطقه هیرکانی وجود دارد و حدود 500 گونه گیاهی آن بومی ایران است.
اکوسیستم این جنگل به گونهای است که بسیاری از پرندگان جنگلی و پستانداران در منطقه هیرکانی زندگی میکنند که این تعداد در سطح ملی، منطقهای و جهانی قابل توجه است. تاکنون 180 گونه پرنده مربوط به جنگلهای معتدل پهن برگ از جمله عقاب صحرایی، قمری معمولی، عقاب شاهی، سبزقبای وِرّاج، مگس‌گیر نیم‌یقه، و چرخ‌ریسک خزری در منطقه هیرکانی ثبت شده است. حدود 58 گونه پستاندار از جمله پلنگ ایرانی و گونه در تهدید بز وحشی نیز در این منطقه ثبت شده است.
تمامیت عرضی
بخشهای تشکیل دهنده منطقه هیرکانی از طریق جنگلهای مختلط کاسپی هیرکانی به یکدیگر متصل هستند و بیشتر آنان از طریق نوار جنگلی پیوسته موجود در کل منطقه جنگل هیرکانی دارای ارتباط اکولوژیکی میباشند. خشکه داران تنها بخشی است که از این منطقه جدا شده است، اما هنوز هم سالم است. هر یک از قسمتهای تشکیل دهنده منطقه هیرکانی در ارزش جهانی این جنگل سهیم هستند که در کنار هم بودن آنان سبب بقای طولانی مدت گونههای مهم و اکوسیستمهای موجود در سراسر منطقه هیرکانی شده که با گذشت زمان به این جنگلها شکل میدهند.
در گذشته، چندین بخش از منطقه هیرکانی فاقد حمایت قانونی بودند و این بخشها همچنان تحت تأثیر چراهای فصلی و جمعآوری چوب هستند. این منطقه جهت حفاظت به مدیریت پایدار در دراز مدت و توجه مداوم و جدی دولت نیاز دارد.
الزامات حفاظتی و مدیریتی
کلیه قسمتهای این منطقه متعلق به دولت بوده و توسط قوانین ملی محافظت شده است. قسمتهای حفاظت شده از طریق قانون حفاظت از طبیعت و قسمتهای خارج از مناطق حفاظت شده نیز توسط قانون میراث ایران مدیریت میشوند. مشخص کردن مرزهای مناطق حفاظت شده موجود و مرزهای قسمتهای ثبت شده در فهرست میراث جهانی بسیار مهم است. این کار مدیریت و حفاظت از مجموعه را امکانپذیر میکند. مدیریت این قسمتها بر عهده سه سازمان ملی به نام سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری ایران(FRWO) ، اداره محیطزیست (DoE) و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (ICHHTO) است. به منظور اطمینان از هماهنگی بین این سه سازمان، یک کمیته راهبردی ملی تشکیل شده است. جهت تضمین مدیریت جامع این منطقه در آینده بر اساس دیدگاه مشترک و اختصاص اعتبار کافی، باید این سازوکار حفظ شود. هر یک از اجزای سازنده این منطقه دارای یک برنامه مدیریتی مشخص هستند، اما یک «برنامه مدیریت اصلی» نیز برای کل این منطقه و در طولانی مدت تدوین شده است. نهادهای مدیریتی با همکاری وزارتخانهها، دانشگاهها و سازمانهای غیردولتی باید به طور منظم برنامههای خاص ملی را تدوین کرده و آنان را به صورت تدریجی به روز نمایند.
دسترسی و استفاده عمومی از این منطقه توسط قانون مشخص شده است. در تمامی قسمتهای این منطقه قطع درختان، چرا، شکار، و سایر مواردی که دارای تأثیر منفی بر جنگل باشند اکیدا ممنوع است. استفاده از وسایل نقلیه و سایر فعالیتهایی که دارای تأثیر منفی بر جنگل باشند نیز ممنوع است. اما همیشه ایجاد الزام و قانون موثر نیست و نیاز به عوامل تقویتکننده دارد. به منظور حفظ و افزایش ارتباط اکولوژیکی بین اجزای سازنده این جنگلها و اطمینان از موثر بودن قوانین چراهای فصلی و جمعآوری چوب، باید اقدامات خاص و مقتضی انجام گردد.
