خشک کردن چوب در کوره چیست و به چه منظور انجام می‌شود؟
بررسی دلایل ساخت چوب خشک
خشک کردن چوب در کوره یکی از روش‌های استاندارد مورد استفاده در کارخانه‌های تولید چوب است، با این کار میزان رطوبت در چوب تر را کاهش داده و به سطحی می‌رسانند که «قابل استفاده» شود؛ مسائل مربوط به سطح رطوبت در چوب به هزاران مشکل ناشی از وجود رطوبت بیش از حد در آن ختم نمی‌شود.
این مشکلات عبارتند از تاب برداشتن و پیچ خوردگی در چوب‌های خاص و بُعددار، ایراد در متصل کردن یا ضربه زدن در حین براده‌برداری و ماشین‌کاری، کمانش یا محدب شدن هنگام نصب کفپوشهای چوبی و از بین رفتن خاصیت چسبندگی در محصولات نهایی.
خسارات ناشی از رطوبت زیاد در چوب می‌تواند سالانه میلیون‌ها دلار هزینه داشته باشد. خشک کردن الوار در کوره اولین گام در کاهش رطوبت در کلیۀ محصولات چوبی و رساندن آن به سطحی است که کمترین آسیب ناشی از رطوبت را متحمل شوند.
چوب خشک کوره‌ای چیست؟
چوب خشک، چوبی است که در خشک کن چوب (کوره) خشک شده باشد. با در اختیار داشتن کوره می‌توانید عوامل محیطی مانند دما، رطوبت و سطح بخار را برای مدت زمان مشخصی کنترل کنید. کوره این امکان را برای شما فراهم می‌کند که چوب را تا رسیدن به رطوبت مورد نظر خود خشک کنید، این فرآیند بسیار سریعتر از خشک شدن توسط هوا انجام می‌شود.
چوب خشکی که توسط هوا خشک شده چیست؟
خشک کردن چوب با هوا خیلی ساده است، یعنی الوار را روی هم چیده و در فضای باز قرار می‌دهیم. فرآیند خشک کردن چوب توسط هوا زمان‌بر است و بسته به نوع چوب و میزان رطوبت مورد نظر امکان دارد از چند ماه تا تقریبا یک سال طول بکشد. برای بهتر انجام شدن این کار مطمئن شوید که چوب‌ها را به درستی روی هم قرار داده اید تا هوای کافی در میان آنها جریان داشته باشد.
فرآیند خشک کردن چوب در کوره
وقتی درختان قطع شده و به کارخانه چوب‌بری آورده می‌شوند، به طور معمول اولین قدم کندن پوست آنها و دسته‌بندی کنده‌ها بر اساس گونه، اندازه یا مورد مصرف نهایی آنها است. به عنوان مثال، کنده هایی که برای کفپوشهای چوبی مناسب هستند، اره شده تا به تخته‌های ناهموار با ابعاد مورد نیاز تبدیل شوند. معمولا این چوب‌ها پیش از خشک شدن لبه‌‌دار شده یا برش داده می‌شوند.
فرآیند خشک کردن چوب می‌تواند با استفاده از هوا یا کوره انجام شود، برای اینکه رطوبت اضافی چوب زودتر از بین برود در کوره از هوای گرم در گردش استفاده می‌کنند. میزان الوار یا باری که در کوره قرار می‌گیرد (یا بار کوره) بر اساس گونه‌ها و ابعاد آنها طبقه بندی می‌شود تا فرآیند خشک کردن بهینه شده و مطمئن شوند که میزان رطوبت نهایی مورد نظر در سراسر بار یکنواخت خواهد بود.
بعد از اینکه الوار در کوره خشک شده و رطوبت آن به سطح مناسب آن گونه از چوب رسید، به دستگاه رنده فرستاده شده و بر اساس ابعاد نهایی خود صاف و هموار می‌شود، شیب مناسب به آن داده شده و تراز می‌شود و در نهایت از کارخانه بیرون می‌رود. برای کفپوشهای چوبی یا سایر محصولات نهایی خاص، معمولا چوب را برای تراش‌کاری، پردازش و انجام کارهای تکمیلی بیشتر به کارخانه سازنده آن ارسال می‌کنند.
کارخانه‌ها و تولیدکنندگان محصولات چوبی به یک میزان زمان و پول خود را سرمایه‌گذاری کرده و فرآیندهای خشک کردن را به کارکنان خود آموزش می‌دهند تا محصولات با کیفیت و بهینه با سطح مناسبی از رطوبت را در اختیار مشتریان خود قرار دهند.
بنابراین اگر چوبی که در کوره قرار دارد به سطح رطوبت مورد نیاز رسیده و کوره خارج شود، فرآیند کاهش رطوبت کامل شده، درست است؟ ممکن است این روش عملی به نظر برسد، اما در واقعیت، خشک کردن چوب در کوره تنها اولین مرحله از تعامل مادام العمر محصول چوبی با رطوبت است.
خشک کردن چوب در کوره سطح رطوبت موجود در چوب تر را تا حد زیاد و قابل توجهی کاهش می‌دهد، اما مسائلی که در مورد رطوبت باید بررسی و در نظر گرفته شوند بیشتر از این هستند.
واقعیت طبیعت و ذات چوب، و در واقع، بخشی از جذابیت آن طی قرن ها این بوده است که چوب ماده‌ای رطوبت‌پذیر است و آن را جذب می‌کند. تا وقتی که به صورت کامل آب‌بندی و مهر و موم نشود، دائماً با رطوبت محیط اطراف خود در تعامل بوده و در صورت لزوم رطوبت را جذب یا آزاد می‌کند تا با محیط پیرامون خود به تعادل برسد.
اگر بخواهیم آن را دقیق‌تر بررسی کنیم، می‌بینیم که ساختار سلولی چوب دراز و توخالی استغ یعنی هر تخته از گروهی از سلول‌های بلند تشکیل شده است (برای اینکه واضح‌تر باشد می‌توانید یک دسته نی نوشیدنی را در نظر بگیرید). نقش این مسیرها در درخت زنده، انتقال رطوبت و مواد مغذی از ریشه به شاخه‌ها و برگ‌های آن است.
به محض قطع شدن درخت، این مسیرها با خشک شدن چوب، رطوبت خود را از دست می‌دهند. در درخت زنده این رطوبت به شکلی طبیعی جایگزین می‌شود، اما در چوب خشک شده اینطور نیست و به دلیل عدم جایگزینی رطوبت سطح رطوبت چوب با خشک شدن به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.
فرآیند خشک کردن چوب در کوره به استخراج رطوبت از آن کمک می‌کند و در عین حال مانع آسیب ناشی از تغییرات سریع به چوب شده و آن را به حداقل می‌رساند.
چرا خشک کردن چوب اهمیت زیادی دارد؟
چوب «خیس» یا سبز تقریبا به درد هیچ کاری نمی‌خورد نه برای آتش زدن مناسب است و نه برای اینکه به عنوان مصالح ساختمانی استفاده شود. عملکرد آن به عنوان چوب تر غیرقابل پیش بینی است زیرا بعد از قطع شدن درخت از دست دادن رطوبت اجتناب‌ناپذیر است و مشخص نیست چوب بعد از کم شدن رطوبت چه تغییری می‌کند.
همانطور که چوب خشک می‌شود، ابعاد و شکل فیزیکی آن می‌تواند تغییر کند؛ این تغییرات به شکل پیچ‌خوردگی، ترک‌خوردگی، تورفتگی و کوچک شدن باشد، چنین خصلتی باعث می‌شود استفاده از چوب در ساختمان‌ها، کفپوش‌ها یا کارهای چوبی و نجاری کمتر از ایده‌آل باشد. این اتفاق چرخه دائمی چوب است.
اسفنجی را در نظر بگیرید. وقتی اسفنج خیس است، رطوبت را در تک‌تک سوراخ‌ها یا سلول‌های خود نگه می‌دارد. وقتی این اسفنج خشک می‌شود، نه تنها رطوبت آن آزاد می‌شود، بلکه اندازه آن هم کاهش می‌یابد.
اگر این اسفنج به یکی از اشکال کاربردی مانند مستطیل بریده شده باشد، ممکن است هنگام خشک شدن پیچ بخورد یا تاب بردارد. اما این تغییر شکل باعث نمی‌شود که ظرفیت خود برای جذب مجدد آب را از دست بدهد، بلکه هرجا رطوبت باشد آن را جذب می‌کند. ابعاد فیزیکی اسفنج با هر بار جذب و از دست دادن رطوبت تغییر می‌کند.
به همین ترتیب، درست است که چوب در طول فرآیند خشک کردن کوره مقدار زیادی از رطوبت خود را از دست می‌دهد، اما قابلیت خود در جذب مجدد رطوبت موجود در محیط اطراف خود را از دست نمی‌دهد. این رطوبت ممکن است از منبع مستقیم آب، رطوبت موجود در مواد مجاور آن یا حتی رطوبت هوا باشد. ساختار سلولی چوب برای جذب هر گونه رطوبتی که با آن در تماس باشد آماده است.
حتی زمانی که چوب در کوره خشک شده باشد، ممکن است سطح رطوبت ثابتی داشته باشد، اما در هر یک از مرحله‌های بعد از کوره یعنی حمل و نقل، ساخت، ذخیره یا نصب، ممکن است چوب یا حتی محصولات چوبی رطوبت بیشتری از دست بدهند (در محیط خشک) یا دوباره رطوبت محیط را جذب کنند و بدین ترتیب سطح رطوبت چوب و حتی ابعاد آن ممکن است تغییر کند.
به عنوان مثال اگر این افزایش یا کاهش رطوبت پس از نصب کف چوبی اتفاق بیفتد، ممکن است انواع مشکلات مربوط به رطوبت مانند کمانش، محدب شدن، شکاف یا سایر مسائل مرتبط پیش بیاید و یکپارچگی کف را به خطر بیندازد. هر پروژه یا محصول چوبی که تکمیل شده باشد ممکن است به دلیل عدم تعادل در رطوبت چوب مورد استفاده آن به خطر بیفتد.
راه‌حل چیست؟
همانطور که کارخانه‌ها و تولیدکنندگان چوب بر روی ابزارها و سیستم‌های مدیریت رطوبت چوب سرمایه‌گذاری می‌کنند، میزان رطوبت تمام محصولات چوبی در هر مرحله از طول عمرشان باید اندازه‌گیری شود.
در ادامه به مثالی که در مورد کفپوش چوبی آوردیم برمی‌گردیم، بسیار مهم است که نصاب کفپوش به هر یک از تخته‌هایی که نصب می‌کند اجازه دهد تا قبل از شروع نصب با محیط محل کار سازگار شوند، به همین ترتیب سازنده هم باید مطمئن شود که پیش از خروج الوار از کارخانه به طور دقیق بر میزان رطوبت آنها نظارت می‌شود.
